Antigoondoctrine en visitaties

Visitatie? Niet zonder (blijvende) toestemming.

Wat u moet weten én hoe u nietigheid bepleit wanneer de fiscus toch doorgaat.

1) De basisregel: toestemming is de norm — en blijft dat tijdens de hele visitatie

De fiscale administratie mag niet zomaar uw woning of (bewoonde) lokalen betreden. Het Hof van Cassatie bevestigde op 16 juni 2023 dat voorafgaande toestemming van de belastingplichtige vereist is en — nog belangrijker — dat die toestemming blijvend aanwezig moet zijn. Trekt u uw toestemming in, dan moet de visitatie onmiddellijk stoppen. Een machtiging van de politierechter is in dat verband geen vrijgeleide: ze geeft enkel toelating om tot visitatie over te gaan, niet om zonder uw toestemming binnen te vallen. 

Deze lijn sluit aan bij het grondwettelijke recht op onschendbaarheid van de woning (art. 15 GW). Dat recht is helder: geen huiszoeking zonder wettelijke basis en vormvereisten. 

2) Gent 4 februari 2025: “geen achterdeur” & geen Antigoon‑redmiddel bij ontbrekende toestemming

Het hof van beroep Gent zette op 4 februari 2025 de bakens scherp: bij fiscale visitaties is en blijft toestemming essentieel. Zich toegang verschaffen via een zij‑ of achteringang of eerst binnen gaan en dán toestemming vragen aan een onbevoegd personeelslid? Dat gaat te ver. De Gentse rechtspraak benadrukt dat zonder (geldige) toestemming de fiscus niet door het gebouw mag dwalen “op zoek naar een vertegenwoordiger”. In zo’n context wordt het verzamelde bewijs uitgesloten en kan de aanslag volledig worden vernietigd. 

Deze Gentse lijn is uitvoerig besproken in Fiscoloog (nr. 1873 van 12 maart 2025) onder de betekenisvolle titel “Fiscale visitatie: hof van beroep sluit achter‑ (en zij‑)poort”. De boodschap is duidelijk: geen impliciete vrijgeleide via openstaande poorten of interne gangen; toestemming blijft de toegangssleutel. 

Waarom is dit zo belangrijk? Omdat de Gentse arresten nog eens bevestigen dat de toestemming bij visitaties geen detail is maar een essentiële voorwaarde in het licht van hogere rechtsnormen (privacy, onschendbaarheid van de woning). Waar ab initio (van bij de start) geen toestemming is, is er soms zelfs geen ruimte om nog via de zgn. Antigoon‑afweging te “regulariseren”: het bewijs wordt dan niet gebruikt en de aanslag valt. 

3) “Maar Antigoon dan?” — Ook onder Cassatie 19 juni 2025 weegt fair trial zwaarder

Het Hof van Cassatie (19 juni 2025, F.23.0037.F) bevestigde weliswaar dat onregelmatig verkregen bewijs in fiscale zaken niet automatisch wordt uitgesloten. Uitsluiting is vereist wanneer (i) een norm op straffe van nietigheid is voorgeschreven, (ii) de betrouwbaarheid van het bewijs is aangetast, of (iii) het gebruik in strijd is met het recht op een eerlijk proces. In visitatiedossiers waar toestemming ontbreekt of na intrekking toch wordt doorgewerkt, is het precies die eerlijk‑proces‑toets (en vaak ook de betrouwbaarheid) die in het nadeel van de fiscus uitvalt. Met andere woorden: óók binnen het Antigoon‑kader leidt zo’n handelwijze in de praktijk vaak tot bewijsuitsluiting en dus tot vernietiging van de aanslag. 

Wat te doen op het terrein? (Uw praktische handleiding)

Vooraf (policy & team):

• Poortbeleid: laat medewerkers (receptie, administratie, magazijn) schriftelijk weten dat enkel aangeduide personen (bestuurder/raadsman) over toestemming kunnen beslissen. Dit kan bijvoorbeeld in het arbeidsreglement.

• Rolkaart aan de deur: “Wacht hier. Bel 04xxxxx. De ambtenaren van de FOD FINANCIËN hebben geen toegang zonder schriftelijke toestemming van een bestuurder.”

  
  

Bij aankomst van de fiscus:

1. Blijf aan de voordeur. Vraag identiteit en opdracht. Ga niet met hen dwalen door interne ruimtes. 

2. Vraag: (a) machtiging politierechter (enkel relevant voor bewoonde lokalen), (b) waarom en waarvoor men komt, (c) wettelijke basis van de visitatie.

3. Beslis bewust: geef expliciete toestemming (of niet) via de bevoegde persoon. Geen toestemming = geen toegang. 

4. Documenteer alles (tijdstippen, plaatsen, wie aanwezig is, wat wordt ingezien/gekopieerd).

Intrekking van toestemming (cruciaal):

• Zeg duidelijk: “Ik trek mijn toestemming in. Stop de visitatie.” Noteer tijdstip en getuigen. Vraag dit te noteren in het proces-verbaal. Film uw eigen verklaring.

• Doorgaan = onregelmatigheid met een grote kans op bewijsuitsluiting/aanslagvernietiging gezien schending van art. 15 GW en de Cassatie‑rechtspraak. 

Strategie om nietigheid te bekomen (procesaanpak)

1) Kader het recht: toestemming als kernvoorwaarde

• Art. 15 GW (onschendbaarheid woning) + Cassatie 16 juni 2023 (toestemming vereist en blijvend). Intrekking = stop. Händelen ondanks intrekking? Fout. 

2) Feitenprecisie (dossieropbouw)

• Toegang: kwam men langs zij‑/achteringang of via interne gangen? Dat wijst op afwezigheid/oneigenlijkheid van toestemming. 

• Bevoegdheid toestemmingsgever: werd toestemming gevraagd aan een onbevoegde bediende? Argumenteer dat de fiscus niet redelijkerwijs op bevoegdheid mocht vertrouwen. 

• Intrekking: bewijs tijdstip, mondelinge/geschreven intrekking en voortzetting door de fiscus. 

  
  

3) Antigoon‑toets gericht inzetten (subsidiair)

• Betrouwbaarheid aangetast: beschrijf hoe data werden verzameld (chaotische toegang, geen chain of custody, druk op medewerker). 

• Eerlijk proces: toon concreet nadeel aan (verrassing, ontbreken van counsel, power imbalance, kopiëren servers zonder geïnformeerde toestemming). 

• Disproportie: weeg de ernst van de vermeende belastinginbreuk af tegen de zwaarwichtigheid van de rechteninbreuk. 

  
  

4) Primair op Gentse lijn (2025) mikken waar mogelijk

• In casu geen (geldige) toestemming? Voer de Gent‑jurisprudentie aan: geen achterdeur, geen “zoektocht” binnen zonder toestemming, Antigoon biedt geen soelaas, aanslag moet vallen. 

5) Remedies

• Uitsluiting van het bewijs verkregen na (a) betreden zonder toestemming, of (b) verderzetten na intrekking.

• Nietigverklaring van aanslagen die daarop steunen. 

Veelgestelde vragen

Mag de fiscus binnen met enkel een machtiging van de politierechter?

Alleen voor bewoonde lokalen is zo’n machtiging relevant. Maar zelfs dán: uw toestemming blijft vereist en moet blijven tijdens de hele visitatie. 

Wat als ik eerst “ja” zei maar me later bedenk?

U mag uw toestemming intrekken. De visitatie moet onmiddellijk stoppen. Gaat men toch voort, dan ligt schending van grondrechten voor de hand en kan het bewijs worden geweerd en de aanslag vernietigd. 

Is onrechtmatig bewijs soms toch bruikbaar?

Cassatie 19 juni 2025 zegt: enkel als betrouwbaarheid niet is aangetast en fair trial gerespecteerd blijft (of wanneer een wettelijke nietigheid ontbreekt). In visitatiedossiers met (ingetrokken) toestemming is dat zelden houdbaar. 

Slot — onze insteek (Renier.Tax)

Een visitatie mag niet zomaar. Toestemming is de poortwachter, en die toestemming moet blijven. Bij intrekking en toch doorgaan is de rechteninbreuk evident. De recente Gentse rechtspraak geeft het kader om dan bewijs uit te sluiten en aanslagen te laten vallen; en zelfs binnen de Cassatie‑Antigoon blijft fair trial de rots waarop onregelmatige visitaties stranden. 

Bronnen (selectie)

• Cass. 16 juni 2023, F.21.0181.N & F.21.0187.N — toestemming vereist en blijvend bij visitatie (officiële jaarverslagverwijzing + praktijkanalyses).   

• Art. 15 Grondwet — onschendbaarheid van de woning. 

• Hof van beroep Gent, 4 februari 2025 — Fiscale visitatie: hof van beroep sluit achter‑ (en zij‑)poort (Fiscoloog nr. 1873).   

• Cass. 19 juni 2025, F.23.0037.F — fiscale Antigoon bevestigd; uitsluitingsgronden betrouwbaarheid & fair trial expliciet. 

Heeft u een lopend of aangekondigd visitatiedossier?

Renier.Tax helpt u op het terrein (begeleiding bij toegang/ontzegging) en in procedure (bewijsuitsluiting en nietigheid).

Neem gerust contact op.